ZDANIEM EKSPERTA. Polityka senioralna i opieka nad osobami w wieku podeszłym – komentarz BCC. Polskie społeczeństwo należy do najszybciej starzejących się w Europie. Rodzi to poważne implikacje medyczne, prawne, ekonomiczne i społeczne.
Według rankingu ONZ, wśród państw najbardziej przyjaznych osobom powyżej 60 lat, Polska zajmuje najgorsze miejsce w gronie krajów UE. Również z raportu Najwyższej Izby Kontroli pt. „Opieka nad osobami w wieku podeszłym” wynika negatywna ocena działań Ministerstwa Zdrowia w zakresie opieki medycznej nad tą grupą obywateli.
W ocenie Najwyższej Izby Kontroli, dostępność opieki geriatrycznej jest niewystarczająca i wykazuje duże zróżnicowanie terytorialne. Brakuje nie tylko lekarzy specjalistów (geriatrów – 0,8/100 tys. mieszkańców), ale przede wszystkim kompleksowych i wystandaryzowanych procedur postępowania w opiece medycznej nad osobami w podeszłym wieku.
Również ocena NIK dotycząca Narodowego Funduszu Zdrowia wskazuje na brak określenia warunków finansowania opieki medycznej osób w podeszłym wieku, co ogranicza pacjentom dostęp do opieki medycznej oraz zawyża świadczeniodawcom koszty leczenia. Raport NIK wskazuje, że mimo wzrostu wartości zakontraktowanych w umowach dotyczących świadczeń w zakresie geriatrii, pogorszył się dostęp do świadczeń zdrowotnych w tym zakresie.
Pomimo krytycznej oceny NIK, Ministerstwo Zdrowia w ramach swoich kompetencji i nadzoru nad NFZ podejmuje działania zmierzające do poprawy dostępu seniorów do świadczeń opieki zdrowotnej oraz jakości udzielanych im usług. Kluczowe są: pakiet onkologiczno-kolejkowy, programy geriatryczne i wprowadzane systemy informacyjne. Szansą dalszej poprawy opieki medycznej nad osobami w podeszłym wieku będzie ustawa o zdrowiu publicznym oraz przyszły Narodowy Plan Zdrowia, który ma szczególnie duże znaczenie dla systemu opieki nad osobami starszymi.
Poważnym zagrożeniem dla całego systemu lecznictwa w Polsce i realizacji zamierzonych w NPZ celów medycznej opieki senioralnej jest brak lekarzy specjalistów nie tylko z zakresu geriatrii. Według danych Naczelnej Rady Lekarskiej ponad połowa lekarzy specjalistów ma ukończone 50 lat. Najstarsi to specjaliści medycyny lotniczej (średnia wieku 67 lat) oraz diagności laboratoryjni (63 lata). Zwłaszcza wiek tych ostatnich musi niepokoić, bo to właśnie oni są uznawani za wąskie gardło sytemu. Średnio 55 lat ukończył polski chirurg. Do wieku 60 lat zbliża się statystyczny reumatolog, otolaryngolog, gastroenterolog, ginekolog. Przy starzejącym się społeczeństwie, zapotrzebowanie na ich usługi będzie wzrastało.
W Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwie Zdrowia trwają prace nad wdrożeniem nowych rozwiązań z zakresu opieki nad osobami starszymi i niesamodzielnymi m.in. w postaci dziennych domów opieki medycznej (w ramach wieloletniego programu „Senior – Wigor”).
W założeniach Długofalowej Polityki Senioralnej na lata 2014-2020 w obszarze „Zdrowie i Samodzielność” określono następujące priorytety:
- Stworzenie systemowych rozwiązań, pozwalających na rozwój usług medycznych dla osób starszych.
- Promocja zdrowia i profilaktyka zdrowotna.
- Rozwój usług społecznych i opiekuńczych dostosowanych do potrzeb osób starszych.
Do tradycyjnego modelu opieki zdrowotnej i społecznej włączone zostały innowacyjne rozwiązania technologiczne: telemedycyna i teleopieka. Dobrze, że Ministerstwo Zdrowia podejmuje inicjatywę ustawodawczą wprowadzenia odpowiednich regulacji dotyczących telemedycyny do ustawy z 28 kwietnia 2011r. o systemie informacji w ochronie zdrowia.
Rynek usług dla osób starszych stale się rozwija. Jest perspektywiczny także dla firm oferujących rozwiązania IT, w tym dla firm z sektora bezpieczeństwa IT oraz wyrobów medycznych.
Przedsiębiorcy wskazują, że rynek pracy potrzebuje zdrowych seniorów i oczekują:
- Konsekwentnej realizacji kompleksowego programu profilaktyki i opieki geriatrycznej, której celem byłoby optymalne przedłużenie okresu zawodowej aktywności osób starszych.
- Zmian wyceny leczenia geriatrycznego i przyjęcia rozwiązań systemowych, które odciążą szpitale.
- Większego wsparcia ze strony instytucji państwowych i jednostek samorządu terytorialnego w aktywizowaniu na lokalnym rynku pracy osób w grupie wiekowej 50+.
- Podjęcia bardziej skutecznych działań poprawiających sytuację kobiet na rynku pracy i wsparcia w wykonywaniu zadań opiekuńczych nad osobami starszymi.
- Wdrożenia i doskonalenia mechanizmów partnerstwa publiczno-społeczno- prywatnego w zakresie kształtowania oferty edukacyjnej zgodnie z potrzebami rynku pracy na rzecz zatrudnienia osób w wieku powyżej 50 lat.
- Wypracowania rozwiązań pozwalających na godzenie życia zawodowego z rodzinnym przez osoby pracujące sprawujące opieką nad rodzicami lub innymi osobami od nich zależnymi.
- Prowadzenia propodażowej polityki mieszkaniowo-senioralnej poprzez korzystne regulacje prawne, finansowe i fiskalne dla firm deweloperskich realizujących inwestycje mieszkaniowe – indywidualne oraz kolektywne – realizowane w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Zenon Wasilewski
ekspert ds. prawa medycznego BCC
